PİYASANIN AKTÖRLERİ

[ Nisan 2010 - Esquire Yazımdan..]

Bizler ekonomik krizin tüm suçunu ekonomistlerin ve finans dünyasının profesyonellerinin üzerine atarken onlar boş mu duruyor sanıyorsunuz? Emin olun onlar da tatsız piyasalarda, dalgalı ve stresli günlerde biraz da olsa keyiflenmek için yatırımcıların dedikodularını yapıyorlar! Bu dedikodulara biraz kulak verip piyasa profesyonellerinin yatırımcıları nasıl değerlendirdiğine bir göz atalım istedim. Hatta bununla da yetinmeyip filmleri çekilse onları kim oynardı sorularının cevaplarını da sizler için aradım... 

BİLGE YATIRIMCI 

Bu yatırımcı tipi gerçekten nerede hangi yatırım aracını kullanması gerektiğini, hangi vadede kalması gerektiğini, neyin ne zaman değerleneceğini, hangi dönemlerde hangilerinde kalınmaması gerektiğini çok net bilir ve uygular. Bilge yatırımcı, kendini borsaya asla kaptırmaz, fırsat dönemlerinde çok risk içermeyen hisselerden portföyünü büyük bir profesyonellikle derler. Bir kez yatırım kararını aldıktan sonra etraftan gelecek hiçbir sözün, sağdan soldan duyulan hiçbir yorumun bilge yatırımcının portföy dağılımını ya da konsantrasyonunu dağıtabilmesi imkansızdır. Neyi ne zaman, ne için ve nasıl yapacağını çok iyi bilir. Başarılı yatırımlarıyla hava atmayı sevmez, başarısız yatırımları ve hatalarını yol gösterici olsun diye rahatlıkla paylaşır. Teknik analiz, temel analiz bildiği gibi sokak jargonlarını da çok iyi bilir. Kurusıkı atanların bulunduğu ortamlarda ya bu işleri hiç konuşmaz, ya da söyledikleri birer cümleyle tüm konunun akışını belirler.

Kim Oynar? Tuncel Kurtiz

Repliği: ”Fırtınalı denizde süreceksen gemini, her dalgayı tanıyacaksın yeğen. Tanıyacaksın ki dalga dostun olsun! Günü geldiğinde öyle bir dalga yakalayacaksın ki Fibonacci bile şaşıracak!” 

KURUSIKI YATIRIMCI 

Çevremizde en yoğun şekilde görebileceğimiz yatırımcı tipidir. Bu grup asla kötü hikayelerini, başarısız yatırımlarını paylaşmaz, kırk yılda bir yaptıkları doğru yatırımları da bire bin katarak anlatırlar. Berber dükkanlarının, kahvehanelerin ve spor salonlarının değişmez simalarıdır, ekseriyetle ekonomiden de anladıkları yoktur. Bunların ekonomiden biraz anlayan cinsleri de vardır. Bunlar genellikle başka bir hayatları olmayan tek sohbetleri “Şunu şurdan aldım, bunu burdan yapıştırdım!” ekseninde seyreden kimselerdir. Uzun yıllar tanıyınca bu kişilerin hayat standartlarında herhangi bir yükselme olmadığını görmek zaten hikayelerinin doğruluk payının en güzel ispatıdır. Bu tip özellikle borsa yatırımlarını çok sever, çünkü kar etmek için değil, anlatmak için yatırım yapar. Ekonomik durumla ilgili başlayan borsa sohbetlerini, aynı sallama ve süsleme becerisiyle giriştikleri araba ve hatun muhabbetleri takip eder. Borsa “oynar”, hisse seçmekle at yarışında at seçmek bu tipler için farksızdır. 

Kim Oynar? Şener Şen

Repliği: “Tabandan almışım, tavandan satmışım, yok benden iyisi...”

BOHEM YATIRIMCI

Sessiz sedasız en çok kazanan yatırımcı tiplerinden birisidir. Rahatlığıyla tanınır. Bu rahatlığı giyim tarzından hobilerine, konuşmasından davranışlarına anında kendini gösterir. Genellikle işine motosikletle giden, tatillerini beş yıldızlı oteller ya da tatil köyleri yerine tekne turlarıyla değerlendiren, okuyan, trekking ya da dağcılıkla ilgilenen, doğayı seven, hayat üzerine kafa yoran , özgürlüğüne düşkün tiplerdir. Hayatı daha iyi anladıkları için ekonomiyi de daha iyi bilirler. Rakamlarla, grafiklerle, verilerle değil büyük tabloyla ilgilenirler. Dünya ekonomisi hakkında çok bilgilidirler. Kendilerini gündelik koşturmalardan arındırabildikleri için doğru kararlar verebilir, veremedikleri zaman da dert etmezler. Çok riskli yatırımlar yapsalar bile rahatlıkları yüzünden uzun vadede genellikle kazanırlar. Ekonomi konusunda olsun, hayatla ilgili olsun sohbetleri son derece keyiflidir. 

Kim Oynar? Birol Ünel

Repliği: “Olursa Ekime, olmazsa bir başka yatırıma...” 

PİMPİRİKLİ YATIRIMCI

Finans dünyasının profesyonelleri tarafından köşe bucak kaçılan en belalı yatırımcı tiplerinden birisidir. Çok risk almazlar ama aldıkları her risk, taşıdıkları her pozisyon ve yaptıkları her yatırım uykularını kaçırmaya yeterlidir. Yatırım uzmanlarının korkulu rüyası olan bu tiplerin herşeyden işkillenen müthiş şüpheci bir yapısı vardır. Ömürleri sorgulamakla ve kaygılanmakla geçer. Bankasından, yatırım uzmanından, seçtiği hisseden ya da aldığı pozisyondan hiç bir zaman emin değildir. Sürekli olarak yatırımlarıyla ilgili olarak birileriyle konuşma ihtiyacı içindedir. Dışarıdan duyacakları herhangi bir olumsuz laf, tüm yatırımlarını sonlandırmalarına neden olabilir. Sürekli huzursuzlardır. Genellikle doğru aldıkları yatırım kararlarını bile pimpirikleri yüzünden gereğinden erken sonuçlandırır ve zararla ya da ufak karlarla bi başka yatırım kararsızlığına yelken açarlar. 

Kim Oynar? Altan Erkekli

Repliği: “Yahu içime de hiç sinmedi ama...”

TÜYOCULAR 

Ekonomi dünyasının en eğlenceli tipleri tüyoculardır. Çok büyük oranda borsada bulunurlar. İşleri güçleri “tüyo” almak, “tüyo” vermektir. Bu tüyo kimi zaman kulak misafiri olunmuş bir sohbetten, kimi zaman rakı sofrasından, hatta kimi zaman bir şakadan, ama çoğu zaman “çok önemli birinden” gelir. Tabii ki çoğu zaman patlar! Tüyo doğru çıkmadığında mutlaka söyleyecek bir mazereti, ya da verecek daha iyi bir tüyosu vardır! Tüm tüyocular ve tüyo tipleri son derece tehlikeli olmakla birlikte “Arkadaşımın arkadaşı X’den –burada X; mutlaka finans dünyasının duayenlerinden birisidir- duymuş, yedikleri içtikleri ayrı gitmiyor, mutlaka şunu al demiş!” tüyoların en tehlikelisi ve en çabuk patlayanıdır. Söylediklerine inanmaz, tavsiyelerini kulak arkası edip önemsemezseniz eğlencesine doyum olmaz bu tiplerin. Son derece sosyal olan tüyoculara haftaiçi herhangi bir gün herhangi bir barda rastlayabilirsiniz! 

Kim Oynar? Mehmet Ali Erbil

Repliği: “Bu sefer öyle sıkı bi tüyo geldi ki, gelecek aya işi gücü bırakıp Bodrum’a yerleşiyorum” 

AKADEMİSYEN YATIRIMCI

İşin teorisini eksiksiz bilirler. Paranın davranışını, ekonomik sinyalleri, global etkileşimleri göbek adları gibi bilip üzerine saatlerce konuşabilirler. Büyük bir kısmının para pul gibi dünyevi merakları yoktur. Olanlar ise sükunetle yaptıkları yerinde hamlelerle büyük paralar kazanabilirler. Çevrelerinde kendilerinden yatırım tavsiyesi isteyenler asla eksik olmaz, ama bu konuları çok genel bir çerçevede konuşurlar. Asla hisse ismi telaffuz etmezler, çok nadir yatırım adresi gösterirler, net konuşup çoğu zaman haklı çıkarlar! 

Kim Oynar? Rutkay Aziz

Repliği: “Konjonktür, 1929’daki büyük buhranla büyük parelellik göstermekte...Bu iki grafiği üstüste koyduğumuzda çok açık görülmekte ki..”

GÖLGE YATIRIMCI

Gerçekle efsane arasındaki yatırımcı çeşididir. Yatırımcıların "Keyser Soze"sidir.. Hikayeleri kulaktan kulağa, dilden dile yayılır. Hiç kimsenin yatırım yapmadığı anlarda karanlıklardan çıkıp çok net kararlarla büyük yatırımlara imza atıp geldikleri gibi karanlıkların içinde kaybolurlar. Tipik özellikleri kriz dönemlerini özellikle çok sevmeleri, sürekli yatırım yapmamaları ama her daim yatırıma hazırlıklı olmalarıdır. Kar Oranları genellikle piyasalarda oluşan normal karların çok üzerinde oluşur. Beklenmedik anlarda çıkıp beklenmedik anlarda da yok olurlar. Piyasada pek tanınmaz, genellikle piyasalarla da çok fazla ilgilenmezler. Genel trendlerin aksi yönde hareket etmeyi severler ve müthiş sabırlıdırlar. Bu özellikleri onları ekonomi dünyasında “Keiser Soze”lik mertebesine çıkartmıştır. Borsada diplerden kağıt almak, gayrimenkul piyasasında kimsenin ilgilenmediği lokasyonlarda yatırım yapmak, reel sektörde zor durumda olan şirketleri satın almak en sevdikleri yatırım tarzıdır. Az laf, çok iş düsturuyla yaşar, başarılarıyla övünmezler. Ketumlardır, aileleri bile paralarını nereye yatırdıklarını bilmez. 

Kim Oynar? Tarık Akan 

Repliği: “Ben pek anlamam bu işlerden ama...”

“BEN SÖYLEMİŞTİM”CİLER

Tüm trendleri yakalayan, tüm yatırım fırsatlarını önceden gören onlardır! Karun gibi zengin olmaları beklenirken nedense söylediklerini asla kendileri yapmazlar. Aslında para kazanmaktan değil, ben size söylemiştim demekten keyif alırlar. Kurusıkı yatırımcılar gibi onlarda işin muhabbet kısmıyla beslenirler. Çok net tahminlerde bulunmamaları ve yuvarlak konuşmalar yapmaları karakteristik özellikleridir. Laf kalabalığı ile her yöne çekilebilir ve tüm ihtimallere göz kırpan olasılık tahminleri hep haklı çıkmalarının en önemli sebebidir!

Kim Oynar? Şafak Sezer

Repliği: “Ben size söylememiş miydim abicim?!?!? Söylememiş miydim?!?!?”

BAHTSIZ YATIRIMCILAR 

Latince ismi Investus Cenabetus olan bu grup; dediğini de yapma, yaptığını da yapma tipi yatırımcılardır. Sattıkları herşey sattıkları yerden alınmalı, girdikleri her yatırımdan karına zararına bakmadan kaçarak uzaklaşılmalıdır! Yaptıklarının tamamen tersini yaparak zengin olmak ihtimal dahilindedir. Hisse alırlar savaş çıkar, ev alırlar deprem olur, bono alırlar banka batar. Durumları bilgisizlikten, ilgisizlikten ya da direkt olarak şanssızlıktan kaynaklanıyor olabilir. Artık etraflarınca da bilinen hikayeleri kurusıkı yatırımcıların tam tersine başarısız yatırımlarına dayanır. İlk seferlerde ciddi sinir bozuklukları yaşasalar da bu durumun onlarca kez tekrarlanması artık sinir sistemlerini bir hayli bozmuştur.Genellikle kendilerine gülerler ve bir süre sonra gülünmesinden de rahatsız olmazlar. İsabetsiz yatırım kararları, aile yaşantılarını etkilemediği sürece trajikomiktir. İş hanımdan fırça yeme ve çocuklar tarafından dalga geçilme boyutuna varmışsa komikliği kalmaz, sadece trajik olur. 

Kim Oynar? Kemal Sunal

Repliği: “İçimde de bi sıkıntı var ama, hadi hayırlısı...”